Er bestaat een plek die niet doorkruist wordt door autostrades, waar groen primeert en er ruimte zat is voor eigenzinnige projecten. Van piepkleine dorpjes over kunstzinnige kastelen en kunstenaarshuizen tot uitzinnige tuinen. Welkom in de Achterhoek, de mooiste verloren uithoek van Nederland.

Fotografie: www.stefaniefaveere.be

De Achterhoek heeft zijn perceptie niet mee. Toegeven, deze Nederlandse uithoek die door Duitsland omarmd wordt, ligt behoorlijk afgelegen. En ja, je vindt hier vooral weides, landerijen en boerderijen en nee, zijn naam doet er geen deugd aan. Want ‘Achterhoek’ mag dan in Belgische oren best gezellig klinken, onze noorderburen zien – of beter, horen – dat anders. Wie in Rotterdam, Amsterdam of Den Haag vertoeft, doet dan ook wat smalend over die Achterhoek. Een beetje denigrerend zelfs, alsof de regio ook echt ‘achter’ is en alleen het platteland het patent heeft op kleinburgerlijkheid. Niet dat ze zelf wakker liggen van zoveel hautaine vooringenomenheid. Integendeel, De Achterhoek loopt niet hoog op met pretentieuze stedelingen. ‘Dat rijk volk koopt onze boerderijen om daarna te klagen dat de maïs te hoog staat.’ Bovendien beseffen ze hier wat elke Kelly weet, je naam vertelt meestal niet het hele verhaal… Dus draagt de Achterhoek zijn stempel met trots. Blij dat ze van files en andere stedelijke ongemakken gespaard bleven, gaan ze hoekig hun eigen weg, en dat op hun eigen tempo. Iets trager, maar minstens zo intens. En zo vind je in deze stille uithoek naast beeldvullende boerenpanorama’s ook eigenzinnige stadjes, interessante musea, wondermooie kasteeltuinen en restaurants die je sterren laten zien. Zo verrassend kan een achterhoek zijn.

Dat begint al in Bredevoort. Er bestaan dorpen, dorpjes en dan heb je Bredevoort. Smalle kasseistraatjes, vakwerkhuizen, fraai geschilderde gevels en ramen zonder gordijnen. Zelfs al bevindt die slaapkamer zich op het gelijkvloers. Een dorp dat net zo klein als schattig is. Niet dat dit vestingstadje zich laat beperken door zijn bescheiden omvang. Wie groots denkt, wordt immers misschien wel vanzelf groots. Dus vind je hier een honesty boekenkraam. Plots pardoes in een van de tien straten die Bredevoort rijk is. ‘De Vierde Hand’ van John Irving, ‘De Kleine Vriend’ van Donna Tartt en ‘Hongarian Peasant Embroidery’, broederlijk naast elkaar en dat voor amper € 2. Geen geld, mijn hart twijfelt dan ook tussen bloeden en een vreugdesprongetje. Wat verder nog meer literaire vreugde in The English Bookshop, zowaar gerund door een Engelsman en voorzien van een mooi portret van Virginia Woolf, een affiche van David Hockney en een elegante uitgave van ‘Alice in Wonderland’. We zijn hier amper een half uur en Bredevoort is nu al een voltreffer. Voeg daarbij een sappig verhaal en het geluk is compleet. Hier werd immers, in het gezegende 1626, Hendrickje Stoffels geboren. Ze verliet het dorp om naar het grote Amsterdam te trekken waar ze dienstmeisje werd ten huize … Rembrandt. Er was al een dienstmeid maar Hendrickje was jonger, frisser, vrolijker en de rest is geschiedenis. Weliswaar niet zonder slag of stoot. Hendrickje moest viermaal voor de kerkenraad verschijnen omdat ze in hoererij leefde. En met haar zwangere buik was loochenen geen optie. Hertrouwen wou Rembrandt niet, maar hij erkende hun dochter wel en tot aan Hendrickjes dood bleven zij en Rembrandt samen. Sterker nog, door zijn leven grondig te organiseren, behoedde ze de schilder van de ondergang. ‘Men zegge het voort, Hendrickje was van Bredevoort’, klinkt het hier dan ook. Vandaag tenminste, toen Hendrickjes standbeeld in de jaren ’70 onthuld werd, was de goegemeente minder opgezet. De tijd heelt blijkbaar niet alle wonden.

Logeren doen we in ’t Boerdereijken, een 17^de-eeuws vakwerkhuisje én Rijksmonument. Of binnenstappen in de tijd van toen. Geen televisie, geen wifi, wel een bedstee, een terras met een mispelboom en een houtkachel. En lakens die net van de draad komen. En ’s anderdaags, om 7u stipt, gaan de klokken in overdrive en moet het hele dorp wakker. Een Nieuwe Dag, Een Nieuwe Dag, EEN NIEUWE DAG! Calvijn is nooit echt ver. Wie wil douchen, giet water in een zinken reservoir. Even draaien aan de kraan en je bent goed voor 6 minuten. Een échte regendouche, druppelsgewijs dus, om meteen daarna de dag te starten met een indigestie. De ontbijtmand pronkt voor de deur en de hoorn des overvloeds heeft er niets aan. Warme pannenkoeken, zelfgebakken brood, eitjes, confituren, charcuterie, kaas, … In de Achterhoek houden ze van het goede leven.

Gelukkig staat er heel wat op het programma. Eerst stop: Villa Mondriaan in Winterswijk. Een grensstadje dat ’s weekends overspoeld wordt met Duitsers, ‘je zou zweren dat het 1940 is’ die hier gewillig bakken geld uitgeven. De kleine Piet Mondriaan woonde van zijn achtste tot zijn twintigste in deze villa in de hoofdstraat. Hier ontdekte hij zijn talent en je ziet hem daarmee wroeten. Winterwijkse landschappen, portretten en koeien passeren de revue en worden, voor je ogen, alsmaar abstracter. Scherpere kleuren, concretere vormen tot alleen horizontale en verticale lijnen overblijven.

In Kasteel Ruurlo, nog zo’n bijzonder rijksmonument en de nieuwe dependance van Museum More, bewonder je het werk van Carel Willink. Met zijn imaginaire realistische stijl zowat het Nederlandse equivalent van onze Delvaux, maar dan zonder treinfixatie. Een tikkeltje onheilspellend en al net zo fascinerend als dreigend. Het kasteel werd van kelder tot nok gerenoveerd. De houtsnijwerkdetails van het parket reflecteren de plafondornamenten en tegen de muren kwam strakgespannen zijde. Zelfs zonder die bevreemdende, koele werken van Carel Willink kom je dus al ogen te kort. En waar Mondriaan abstract eindigde zie je hier net de omgekeerde evolutie. Vlakbij wacht, bij wijze van contrast, landgoed De Wiersse. Tuinen zo bijzonder dat ze bijna het bijhorende kasteel overtreffen. Al sinds 1678 wordt dit landgoed door dezelfde familie bewoond en beheerd, een langetermijnvisie die kan tellen. Het promoveert deze 16 historische tuinhectares tot een unieke groene wereld, bevolkt met kroos, bamboe, fonteinen, bruggen, vijvers, beken, varens en verrassende kleurexplosies. Niet van deze tijd en toch weer wel, zo bewijst de fiets met kinderzitje die nonchalant tegen de kasteelmuur leunt. Zovele indrukken en we zijn amper twee dagen verder. Laat het duidelijk zijn, wie de Achterhoek wilt doorgronden, neemt best zijn tijd.

Meer weten?

De Achterhoek ligt in de rechterhoek van Nederland, ongeveer ter hoogte van Amsterdam, en schurkt tegen Duitsland aan. Vanuit Brussel ben je een drietal uur onderweg. Meer info vind je op www.achterhoek.nl. Wij logeerden in ’t Boerderejken (boerderejken.nl, vanaf € 99 voor twee personen) en genoten van Villa Mondriaan (villamondriaan.nl), Kasteel Ruurlo (www.museummore-kasteelruurlo.nl) en de wondermooie tuinen van De Wiersse (www.dewiersse.com). Breng zeker een bezoekje aan Hanzestadje Zutphen (www.inzutphen.nl). In Winterswijk is de Strandlodge (www.slww.nl) een culinaire aanrader. Je vindt deze lodge middenin het bos bij een resem zwemvijvers, het openluchtzwembad van Winterswijk dus. Overdag een duik nemen en met je voeten in het zand, ’s avonds uitgebreid dineren. Verborgen parels in een uithoek…

Verschenen in Nest, 2017